(Nie)rozważne i (nie)romantyczne – naukowo o kobietach

W dniach 6–7 czerwca 2025 roku w Muzeum Regionalnym im. Zygmunta Krasińskiego w Złotym Potoku oraz w Domu Kultury w Janowie odbyła się konferencja naukowa pt. „(Nie)rozważne i (nie)romantyczne.  O kobietach XIX wieku.”

Wydarzenie było drugą odsłoną cyklu „Romantycy w nieromantycznym ogrodzie”, organizowanego przez Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie, Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza oraz Muzeum Regionalne w Złotym Potoku.

Wielu prelegentów nawiązywało do problemów XIX w., z łatwością odnajdując ślady owych problemów we współczesności.

Konferencja zgromadziła liczne grono badaczy literatury, historii i kultury, którzy przybliżyli mniej znane biografie oraz twórczość kobiet XIX wieku. Wśród tematów wystąpień znalazły się m.in. sylwetki Zofii Daszyńskiej-Golińskiej, Wandy Malczewskiej, Marii Konopnickiej czy Elizy Krasińskiej. Prelegenci podejmowali również refleksje nad kobiecą codziennością, modą, macierzyństwem oraz rolą kobiet w literaturze i społeczeństwie epoki romantyzmu.

Prof. Tadeusz Budrewicz w rozmowie ze studentami dziennikarstwa przybliżył również problem seksualizowania kobiet w XIX w. oraz aktualność problemów kobiet XIX w.:

J.S.: Czy myśli Pan, że problemy, jakie spotykały m.in. dojarki, praczki, szwaczki w pracy ówczesnych czasach, są aktualne i dziś w miejscach pracy kobiet?

- Znaczna część tak. Skoro praca łączy się tutaj z aspektem płciowym, to nie ma innej możliwości, jak tylko spojrzeć na te dwie płaszczyzny holistycznie. Mamy z całą pewnością postęp w zakresie ułatwienia technologicznego pracy, ale jesteśmy jeszcze w okresie głębokiego prymitywizmu cywilizacyjnego. Jeśli chodzi o traktowanie kobiety, która wykonuje pracę z perspektywy mężczyzny, muszę ze wstydem powiedzieć, że tak, ten element degradacji płciowej kobiety jest dzisiaj tak samo aktualny, jak 150 lat temu w literaturze i chyba jak tysiąc lat temu w ogóle w kulturze światowej.

J.S.: Poruszał Pan podczas wystąpienia problem uprzedmiotowniena kobiet, ich seksualizowania: pokazywania ich podczas pracy w witrynach, by przechodzący ulicą mężczyźni mogli na nie popatrzeć... 

- To jest niewątpliwie uprzedmiotowianie kobiet i niewątpliwie jest to aspekt, o którym trzeba głośno mówić. Proszę zwrócić uwagę, mamy “Martę” - powieść Elizy Orzeszkowej. Kto sprzedaje towary w sklepie? Mężczyźni. Dlaczego? Przecież to mężczyzna powinien wykonywać ciężką pracę. Ta praca ekspedientki w sklepie bławatnym powinna być wykonywana przez kobietę. Ale tu wchodzi w grę element erotyczny. I ten element erotyczny w przypadku szwaczek, w przypadku prasowaczek był niewątpliwie czynnikiem, który decydował o tym, że prasujące kobiety bywały w witrynach okiennych pokazywane tak samo jak towar. Towar do nabycia. One prasowały i wytwarzały określone produkty, a obok tego były traktowane dodatkowo, jak „towar do nabycia”. Stręczycielstwo wydaje się tutaj słowem, którego nie powinniśmy się wstydzić, którego powinniśmy używać. Tak, element reklamy wykorzystujący czynnik erotyczny jest elementem stałym. To nie tylko XXI wiek, to również wiek XIX. Ten seksualny podtekst w reklamie firmy bywał wykorzystywany nawet w zawodach praczek i prasowaczek.

Konferencja „(Nie)rozważne i (nie)romantyczne” pokazała, jak bardzo przeszłość może rezonować z teraźniejszością — szczególnie w kwestiach dotyczących roli i postrzegania kobiet. Przypomnienie postaci i codzienności kobiet XIX wieku stało się nie tylko podróżą w czasie, ale i punktem wyjścia do refleksji nad dzisiejszym światem. Choć minęły dziesięciolecia, wiele problemów związanych z seksualizacją, uprzedmiotowieniem i nierównością płci wciąż pozostaje aktualnych. Spotkanie w Złotym Potoku i Janowie udowodniło, że dialog między epokami jest nie tylko możliwy, ale i konieczny — szczególnie wtedy, gdy w grę wchodzi walka o godność i równość. Wnioski płynące z konferencji to nie tylko akademickie rozważania, lecz także ważne wskazówki dla współczesnych działań społecznych, edukacyjnych i kulturowych.

Oprac. Kurier Długosza/JS
Fot: Kurier Długosza/NM/AM